Η Λάρισα και η «Γεωργική Σχολή»… Του Γιώργου Σούλτη

 

Γεωργική Σχολή Λάρισας

«Η Γεωργική Σχολή είναι χτισμένη ως πέντε χιλιόμετρα έξω απ΄ τη Λάρισα, πάνω στο δρόμο των Τρικάλων. Κοντά κυλάει ο Πηνειός, ανάμεσα στις πυκνόφυτες ακροποταμιές του. Ολόγυρα, ο κάμπος είναι γυμνός από δέντρα. Το χειμώνα βαθύχρωμος, αρμονικά χτενισμένος από τ’ αλέτρι. Την άνοιξη, το καστανό χώμα πρασινίζει. Το καλοκαίρι, πριν θεριστούν, τα στάχυα κυματίζουν ως πέρα, θάλασσα χρυσοκίτρινη. Μα μετά το θέρο είναι η απελπισία. Ο θερμόχνοτος Λίβας κατακαίει το κάθε βλαστερό, κι  οι κάργες καταπίνουν τα στερνά βατράχια που απόμειναν στα βουρκωμένα χαντάκια.
Η Γεωργική όμως Σχολή είναι πάντα καταπράσινη. Το νερό του κοντινού ποταμού κρατάει ολόφρεσκα τα λουλούδια και τα δέντρα της, μες στον κάμπο της καλοκαιριάτικης απελπισίας. Στους φράχτες σκαρφαλώνουν οι καπουτσίνοι, τα ρολόγια. Οι τοίχοι των σπιτιών της είναι
σκεπασμένοι με μπαξιάνες, κισσούς και γλυσίνες. Ακακίες φουντωτές ισκιάζουν τα δροσερά δρομάκια και οι πρασιές, γεμάτες πολύχρωμα λουλούδια και χλόη χλωρή, σκορπίζουν ολόγυρα δροσιά ευεργετική».

Αυτή η πανέμορφη λογοτεχνική περιγραφή αποτελεί τις δύο πρώτες παραγράφους του Βιβλίου «Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν» του Μ. Καραγάτση. Το βιβλίο εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1933. Η Λάρισα και η Γεωργική Σχολή αποτελεί το φόντο μέσα στο οποίο διαδραματίζεται η υπόθεση του βιβλίου, αφού ο Λιάπκιν εργάζεται στην  Γεωργική Σχολή.

Η Ιστορία της «Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής» αρχίζει το 1901, μετά την απόφαση της πολιτείας να αξιοποιήσει τη σπουδαία χρηματική δωρεά του Γεωργίου Αβέρωφ προς το ελληνικό δημόσιο, με σκοπό την σύσταση γεωργικού σχολείου. Η σχολή είχε ως σκοπό να μορφώσει και να καταρτίσει γεωπόνους και από την άποψη αυτή θεωρείται ότι κατά κάποιον τρόπο υπήρξε το πρώτο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο της χώρας. Το μεγαλύτερο μέρος των κτηριακών εγκαταστάσεων παραδόθηκε τον Αύγουστο του 1911 και τρεις μήνες μετά, η σχολή ξεκίνησε κι επίσημα να λειτουργεί, με την υποδοχή των πρώτων 55 σπουδαστών.  Το 1918 μετατράπηκε το καθεστώς της σε «Μέση Γεωργική Σχολή» υπό τη διεύθυνση του Φιλοποίμην Τζουλιάδη, ο οποίος ουσιαστικά καθόρισε την μορφή και το μέλλον τη σχολής για 26 χρόνια. Παρεμπιπτόντως στον διευθυντή Τζουλιάδη αφιερώνει το βιβλίο του ο Καραγάτσης. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο άρχισε η πτώση της σχολής και το 1960 η σχολή διέκοψε την λειτουργία της. Αυτό που δεν είναι καταγεγραμμένο στα στοιχεία που βρήκα, είναι ότι την δεκαετία του 1980, όταν στο ΤΕΙ Λάρισας υπήρχαν μόνο τα παλιά κτίρια και δεν είχαν ακόμα δημιουργηθεί τα εργαστήρια του τμήματος Ζωικής Παραγωγής, πολλές διδασκαλίες και εργαστήρια του τμήματος Ζωικής διεξάγονταν στη Γεωργική Σχολή.  Δυστυχώς δεν υπήρξε τότε μια γενναία κίνηση ώστε να περιέλθει η Γεωργική Σχολή στο ΤΕΙ Λάρισας. Η εξέλιξη της ιστορίας θα ήταν ίσως πολύ διαφορετική.

Η Σχολή επαναλειτούργησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 σαν Τεχνική Σχολή και αυτό μετά από πιέσεις ανθρώπων οι οποίοι έβλεπαν τις όμορφες και ιστορικές αυτές εγκαταστάσεις να κινδυνεύουν με κατάρρευση. Σε αυτή τη λογική (ευτυχώς) to 1993, όλο το συγκρότημα χαρακτηρίστηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού διατηρητέο. Οι σχολές αρχικά εντάχθηκαν  στο Υπουργείο Παιδείας και υπήρχαν δύο ειδικότητες: Τεχνικών Αγροτικών Μηχανημάτων και Τεχνικών Ζωοτεχνίας. Το 1999 η σχολή εντάχθηκε σαν ΕΠΑΣ, στον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ,  οργανισμό ο οποίος εποπτεύεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Ευτυχώς με την ευκαιρία της λειτουργίας της σχολής συντηρήθηκαν το κεντρικό ιστορικό κτήριο και μερικά ακόμα κτήρια τα οποία χρησιμοποιήθηκαν σαν εργαστήρια, ενώ εξοπλίστηκαν με νέο σύγχρονο εξοπλισμό. Με το μεράκι κάποιων διευθυντών έγιναν όλα αυτά τα χρόνια προσπάθειες να προβληθεί η σχολή: Μηχανοργανώθηκε η σημαντική βιβλιοθήκη της, έγιναν εκδηλώσεις για τα 100 χρόνια και παραχωρούνταν ο χώρος της σχολής για διάφορες εκδηλώσεις φορέων της πόλης. Το 2021 οι σχολές του ΕΛΓΟ μετατράπηκαν σε ΙΕΚ και επομένως μετά  το νέο νόμο του 2024, μετατράπηκαν σε ΣΑΕΚ, δηλαδή σε ανώτερες σχολές και άρα δέχονται νέους οι οποίοι τελείωσαν το Λύκειο!

Η Γεωργική Σχολή μέχρι και την δεκαετία του ‘70, ήταν το καμάρι όλης της Λάρισας. Στο πανέμορφο αλσύλλιο μπροστά στο χώρο της σχολής  συγκεντρώνονταν όλη η Λάρισα την Πρωτομαγιά, το Πάσχα και την Καθαρά Δευτέρα. Η Σχολή αποτελούσε χώρο ημερήσιων εκδρομών όλων των σχολείων της Λάρισας. Το σπουδαιότερο ήταν ότι υπήρχε καθημερινά ξενάγηση στη σχολή, στα εργαστήρια, στους στάβλους, στα τυροκομεία, στα χοιροστάσια κλπ. Ειλικρινά θυμάμαι με πολύ μεγάλη νοσταλγία τις εκδρομές, τα γλέντια, αλλά και τις περιηγήσεις στο αγρόκτημα της Γεωργικής Σχολής.

Περιηγήθηκα ξανά  στη Σχολή το 2018,  όταν την επισκέφτηκα σαν αντιδήμαρχος τεχνικών έργων του δήμου,  και η τότε Διευθύντρια με ξενάγησε σε όλο το αγρόκτημα και είδα την κατάσταση όλων των κτιρίων. Μιλάμε για ένα αγρόκτημα 40 περίπου στρεμμάτων όπου υπάρχουν 43 συνολικά κτήρια τα περισσότερα των οποίων αποτελούν όμορφα δείγματα  αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αιώνα. Η ομορφιά όμως δεν βρίσκεται μόνο στα ίδια τα κτήρια, αλλά στην αρχιτεκτονική του όλου αγροκτήματος  και στη χωροταξία όλων των ειδικών κτηρίων.  Θυμάμαι ότι μου έκανε μεγάλη εντύπωση το εγκαταλειμμένο ιπποφορβείο, το οποία θα μπορούσε με μια πολύ μικρή συντήρηση να μετατραπεί σε χώρο χρησιμοποιήσιμο και επισκέψιμο για τα «περίφημα» άλογα της Λάρισας. Η θλίψη όμως ήταν μεγάλη να βλέπεις ένα τέτοιο στολίδι να φθίνει και να κινδυνεύει να καταρρεύσει μπροστά στα μάτια σου. Αν αυτό το αγρόκτημα υπήρχε σε οποιαδήποτε χώρα της Ευρώπης θα το είχαν μετατρέψει σε ένα αναπτυξιακό πόλο με μεγάλα κέρδη για την πόλη τους.  Το Αλσύλλιο που είδε τόσα γλέντια και φιλοξένησε γενιές και γενιές παιδιών της Λάρισα σήμερα το βλέπεις και σε πιάνει θλίψη, ειδικά μετά την φωτιά του 2023. Δεν μιλάω για την οδική πρόσβαση στη σχολή η οποία αποτελεί μια οδύσσεια για τον επισκέπτη και δεν ξέρω ακόμα πόσο βελτιώθηκε.

Επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ, ο Βασίλης Κόκκαλης σαν υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, ενδιαφέρθηκε και ανακίνησε το θέμα της Γεωργική Σχολής και αυτό είναι προς τιμή του. Είχα την τύχη να συμμετέχω σε αρκετές συνεδριάσεις με τους φορείς, σαν εκπρόσωπος του Δήμου Λαρισαίων.  Ήταν μια θετική πρωτοβουλία, ίσως και μοναδική στο είδος της, η οποία όμως δεν άφησε απολύτως τίποτα πίσω της. Πιστεύω ότι το μόνο κέρδος που υπήρξε από αυτές τις συσκέψεις ήταν ένας καταιγισμός ιδεών οι οποίες έπεφταν στο τραπέζι από τους διάφορούς φορείς, σε κάθε συνάντηση. Μερικές από τις ιδέες αυτές ήταν «το Μουσείο Βάμβακος, το Μουσείο Αγροτικών Μηχανημάτων, η δημιουργία ενός πρότυπου οικολογικού αγροκτήματος κλπ.».  Τελικά όπως πολλές συζητήσεις επί ΣΥΡΙΖΑ τραβούσαν τόσο πολύ σε μάκρος και τελικά δεν άφησαν πίσω τους τίποτα. Μετά την αλλαγή της κυβέρνησης το 2019 δεν ακούστηκε τίποτα ξανά για την Γεωργική Σχολή. Εν τω μεταξύ τα πανέμορφα κτήρια κινδυνεύουν να καταρρεύσουν. Ο δήμος Λαρισαίων ακόμα και αν θέλει, δεν μπορεί να κάνει έργο εκεί για την αναστήλωση – συντήρηση κάποιων κτηρίων, γιατί η Σχολή ανήκει στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.

Πιστεύω ότι η Λάρισα έχει χρέος απέναντι στην ιστορία της, να σώσει και να αναδείξει την Αβερώφειο Γεωργική Σχολή. Δεν μιλάω για τις μεγάλες αναπτυξιακές προοπτικές που προοιωνίζει ένα τέτοιο έργο για τη Λάρισα και για όλη τη Θεσσαλία. Η γνώμη μου είναι ότι αν περιμένουμε την πολιτεία να πάρει πρωτοβουλίες δε θα γίνει ποτέ τίποτα. Οι πρωτοβουλίες πρέπει να αναληφθούν από το Δήμο Λαρισαίων, την Περιφέρεια Θεσσαλίας, το ΓΕΩΤΕΕ και τον Γεωπονικό Σύλλογο, από τους συλλόγους Αποφοίτων ΤΕΙ, και γενικά από όλους του φορείς της Λάρισας. Για να γίνει κάτι τέτοιο σήμερα,  στην εποχής της μοναχικής πορείας και το ατομισμού των πάντων, κάποιος πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία και αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος από το Δήμο ή την Περιφέρεια Θεσσαλίας.

Για να μην καταλήξουν όλα αυτά πάλι σε πρωτοβουλίες φωτογραφίας και για να υπάρξει κάποιο αποτέλεσμα, κατά τη γνώμη μου πέραν από τα σχέδια και τις διεκδικήσεις προς το υπουργείο που είναι αναγκαίες,  θα πρέπει να υπάρξουν άμεσες προτάσεις και να ξεκινήσουν κάποιες συγκεκριμένες ενέργειες, όπως: 1) Να αναλάβουν όλοι αμέσως πρωτοβουλία για την αναδάσωση και αναδημιουργία  του πανέμορφου αλσυλλίου της Σχολής. Ας το κάνει ο δήμος σε συνεργασία με τον διευθυντή της Σχολής. Αυτό μπορεί να γίνει εδώ και τώρα! 2)Η περιφέρεια πρέπει να δει ξανά την οδική πρόσβαση της Σχολής για το οποίο δεν ενδιαφέρθηκε κανένας εδώ και τόσα χρόνια. 3)Νομίζω ότι δεν χρειάζεται καμία συζήτηση για να αποφασίσουμε ότι πρέπει σύσσωμα όλοι οι φορείς να ζητήσουμε την αποκατάσταση των κτηρίων της σχολής για να σιγουρέψουμε ότι δεν θα «πέσουν». Ας δει πρώτα από όλα η περιφέρεια αν έχει αρμοδιότητα να χρηματοδοτήσει αυτή την ενέργεια. Το Πράσινο Ταμείο διαθέτει κάθε χρόνο σημαντικά ποσά για την αναπαλαίωση και  επανάχρηση διατηρητέων κτηρίων, το ίδιο συμβαίνει και με άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία. Το δυστύχημα είναι ότι ούτε ο κρατικός ΕΛΓΟ, ούτε το εποπτεύον υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης ενδιαφέρεται για την  Σχολή (από την Αθήνα!)

Όσον αφορά μια νέα χρήση της Γεωργική Σχολής, ιδέες υπάρχουν, το θέμα είναι να υπάρξει μια επιστημονική άποψη η οποία θα περιλαμβάνει  εναλλακτικά σενάρια έργων, με μελέτη κόστους – οφέλους και μελέτες βιωσιμότητας. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης θα μπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση διαβουλεύσεων και συζητήσεων. Αν η τοπική κοινωνία καταλήξει και έχει συγκεκριμένη πρόταση για την εξέλιξη της Αβερωφείου Γεωργικής Σχολής, τότε θα πρέπει να αρχίσουν οι διεκδικήσεις και οι πιέσεις προς την εκάστοτε κυβέρνηση, αλλά για τις διεκδικήσεις αυτές προϋπόθεση είναι να υπάρχει ήδη μια συγκεκριμένη και ρεαλιστική πρόταση.

Μπορούμε να αναφέρουμε πολλές ιδέες για την αξιοποίηση της Γεωργικής Σχολής. Ας πούμε είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει ένας χώρος εκδηλώσεων στην Σχολή, ο οποίος θα μπορούσε να ανοίξει στη Λάρισα για διοργάνωση εκεί πολιτιστικών δράσεων. Θα μπορούσε παράλληλα με τη λειτουργία μιας πρότυπης και αναβαθμισμένης Γεωργικής Σχολής να υπάρξει αίθουσα Μουσείου – Καραγάτση! Ίσως και αίθουσα Μουσείου – Τάκη Τλούπα. Ταιριάζει τέλεια ένα Μουσείο – Πεταλούδας στηριζόμενο στην εξαιρετική εργασία ζωής του συμπολίτη μας Λάζαρου Παμπέρη. Ακόμα αίθουσα μουσείου της Γεωργικής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Όταν ήμουν αντιδήμαρχος είχα ασχοληθεί με τα λίγα άλογα που έχει στην ιδιοκτησία του ο δήμος και είχα επισκεφτεί επανειλημμένα τις (μάλλον ακατάλληλες) εγκαταστάσεις φιλοξενίας των όμορφων αυτών ζώων. Όταν είδα το ιπποφορβείο της Σχολής πρότεινα στον δήμαρχο να το διεκδικήσουμε και να δημιουργήσουμε εκεί μια σχολή θεραπευτικής ιππασίας του δήμου. Όσον αφορά την ιδέα για την δημιουργία ενός πρότυπου αγροκτήματος της οικολογίας για αγροτουριστική χρήση είναι πράγματα τα οποία  τα έχουμε δει πολλές φορές στο εξωτερικό. Αλλά όλα αυτά χρειάζονται μελέτη βιωσιμότητας και κόστους οφέλους και αυτό είναι κάτι για το οποίο μπορούν να φροντίσουν, ώστε να υλοποιηθεί άμεσα, οι τοπικοί φορείς.

Αξίζει πραγματικά να κλείσω με ένα ακόμα απόσπασμα από τον «Συνταγματάρχη Λιάπκιν», το οποίο δείχνει ότι στην Ελλάδα πολύ λίγα έχουν αλλάζει τελικά όσον αφορά το κράτος και την πολιτική: 

«Ένας παράξενος καθηγητής μου έλεγε κάποτε: Έρχονται τουλάχιστον πέντε υπουργοί Γεωργίας το χρόνο – δηλαδή από ένας κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση. Τι θα γίνει με τούτη την πολιτική αστάθεια; – Πρέπει να τους δείξουμε, να τους εξηγήσουμε… Δεν έχουν ιδέα από το παραμικρό. Κάποτε ένας τους –υπουργός της Γεωργίας, παρακαλώ! – μας ρώτησε αν ο καπνός είναι δέντρο, σαν τις ροδακινιές και τις αχλαδιές. Κι είναι όλοι τους τόσο αστοιχείωτοι! Απομένουν κατάπληχτοι από θαυμασμό μπροστά στα πιο κοινά πράματα. Ιδίως το χοιροστάσιο τους κάνει την πιο μεγάλη εντύπωση, γιατί ίσως τους θυμίζει το πολιτικό τους περιβάλλον…»

 

Γράφει ο Γιώργος Σούλτης. Ο κύριος Σούλτης αρθρογραφεί στην έντυπη LARISSANET αναδεικνύοντας τα «κρυφά» δυνατά σημεία της Λάρισας. Το παρόν άρθρο του είναι το 8ο μέρος κατά σειρά.

Πηγή